Critical Language and Literary Studies

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران.

چکیده

داستان شیخ صنعان یکی از برجسته­­ترین روایات منظومه تمثیلی منطق­الطیر، شاهکار فریدالدین عطار نیشابوری شاعر، عارف و نویسنده قرن ششم و اوایل قرن هفتم هجری ایران است. پیش­متنهایی از این داستان موجود است که قدمت آن را به قرون اول هجری و حتی به دوران یونان باستان می­رساند. یکی از آن پیش‌متن‌ها افسانه تائیس، معشوق اسکندر مقدونی است که به قرن چهارم میلادی برمی­گردد. این داستان را آناتول فرانس، نویسنده برجسته اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم فرانسه، نیز با عنوان «تائیس» روایت کرده است. بنابراین هدف این جُستار، مقایسه داستان شیخ صنعان و تائیس که هر دو روایاتی از یک داستان واحد هستند، می‌باشد. رویکرد مورد نظر برای این مقایسه، مطالعۀ مایگان یا مایگان‌شناسی،[1]از نوعِ بازنمایی ادبی شخصیت‌های اصلی و معروفِ افسانه‌ای است[2]، رویکردی که یکی از پربارترین و غنی‌ترین حوزه‌هایِ پژوهش در عرصۀ ادبیات تطبیقی است. روش‌شناسیِ این پژوهش نیز از حوزۀ دانش روایت‌شناسی به‌خصوص مبحث شخصیت‌پردازی و تجلی شخصیت بهره می‌برد. زیرا از منظر روایت‌شناسی شخصیت، شیوه‌ای برای انتقال مضمون یا همان مایگان‌شناسی است. پرسش اصلی این جستار عبارت است از اینکه کدام یک از بخش­های دو روایت را متفاوت از یکدیگر می‌یابیم؟ چرا؟ به دیگر سخن، طرز تلقی و برخورد هریک از نویسندگان با این داستانِ واحد سبب ایجاد چه گشتارهایی در هریک از روایت‌ها می‌شود؟[1]- Thematology[2]- the literary representation of named personages

عنوان مقاله [English]

Comparative Thematology Based on the Literary Representation of Named Personages in ThaΪs by Anatole France and Sanan by Attar

نویسندگان [English]

  • samira Bameshki 1
  • Shamsi Parsa 2

1 Assistant Professor

2 Assistant Professor

چکیده [English]

داستان شیخ صنعان یکی از برجسته‌‌ترین روایات منظومه تمثیلی منطق‌الطیر، شاهکار فریدالدین عطار نیشابوری شاعر، عارف و نویسنده قرن ششم و اوایل قرن هفتم هجری ایران است. پیش‌متنهایی از این داستان موجود است که قدمت آن را به قرون اول هجری و حتی به دوران یونان باستان می‌رساند. یکی از آن پیش‌متن‌ها افسانه تائیس، معشوق اسکندر مقدونی است که به قرن چهارم میلادی برمی‌گردد. این داستان را آناتول فرانس، نویسنده برجسته اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم فرانسه، نیز با عنوان «تائیس» روایت کرده است. بنابراین هدف این جُستار، مقایسه داستان شیخ صنعان و تائیس که هر دو روایاتی از یک داستان واحد هستند، می‌باشد. رویکرد مورد نظر برای این مقایسه، مطالعۀ مایگان یا مایگان‌شناسی، از نوعِ بازنمایی ادبی شخصیت‌های اصلی و معروفِ افسانه‌ای است ، رویکردی که یکی از پربارترین و غنی‌ترین حوزه‌هایِ پژوهش در عرصۀ ادبیات تطبیقی است. روش‌شناسیِ این پژوهش نیز از حوزۀ دانش روایت‌شناسی به‌خصوص مبحث شخصیت‌پردازی و تجلی شخصیت بهره می‌برد. زیرا از منظر روایت‌شناسی شخصیت، شیوه‌ای برای انتقال مضمون یا همان مایگان‌شناسی است. پرسش اصلی این جستار عبارت است از اینکه کدام یک از بخش‌های دو روایت را متفاوت از یکدیگر می‌یابیم؟ چرا؟ به دیگر سخن، طرز تلقی و برخورد هریک از نویسندگان با این داستانِ واحد سبب ایجاد چه گشتارهایی در هریک از روایت‌ها می‌شود؟

کلیدواژه‌ها [English]

  • “Sanan”- “ThaΪs”- “Thematology”- “Narratology”- “Attar”- “Anatole France”-
  1. قرآن کریم
  2. اسکولز. رابرت. (1391). عناصر داستان. فرزانه طاهری. تهران: مرکز.
  3. برونل. پیر و دیگران. (1378). تاریخ ادبیات فرانسه. ج 4، ترجمه سیدضیاءالدین دهشیری. تهران: سمت.
  4. برونل. پیر و دیگران. (1382). تاریخ ادبیات فرانسه. ج 3، چاپ دوم. ‌تر‌جمه افضل وثوقی. تهران: سمت.
  5. حافظ. خواجه شمس‌الدین. (1373). دیوان اشعار. تصحیح قاسم غنی و علامه قزوینی. به سعی و اهتمام شهباز آزادمهر. تهران: باربد.
  6. زرین‌کوب. عبدالحسین. (1350). شیخ صنعان. مجله یغما. 24. ش 5، صص257-266.
  7. زرین‌کوب. عبدالحسین. (1356). نه شرقی نه غربی- انسانی. چاپ دوم. تهران: امیرکبیر.
  8. شهباز. حسن. (1385). سیری در بزرگترین کتابهای جهان. جلد اول. چ چهارم. تهران: امیرکبیر.
  9. صفا. ذبیح الله. (1379). تاریخ ادبیات‌ ایران. چاپ ششم. ج اول.تهران: فردوس.
  10. عزالدین کاشانی. محمود بن علی. (1382). مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه. به تصحیح عفت کرباسی و محمدرضا برزگر خالقی.تهران: زوار .
  11. عطار. محمد بن ابراهیم. (1374). منطق‌الطیر. به اهتمام و تصحیح صادق گوهرین. تهران: علمی‌ و فرهنگی.
  12. عطار. محمد بن ابراهیم. (1384). منطق‌الطیر. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی‌کدکنی. ویرایش دوم. تهران: سخن.
  13. غزالی. ابوحامد محمد. (1344). «تحفه‌الملوک». چاپ محمد تقی دانش‌پژوه. مجله دانشکده ادبیات دانشگاه تهران. سال اول. ش 2 و 3. تابستان و پاییز 1344. صص 249- 300.
  14. فرانس. آناتول. (1316). تائیس. ‌تر‌جمۀ قاسم غنی. تهران: ابن‌سینا.
  15. فروزانفر. بدیع الزمان. (1353). شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری. چ دوم. تهران: دهخدا.
  16. قهاری. ضیاء.(1328). «آناتول فرانس (مقایسه با خیام و حافظ)». مجله دانش. مرداد 1328. ش 5. صص 270 -275.
  17. کسمائی. علی اکبر. (1326). نیشخندهای آناتول فرانس: شامل تلخیص دو کتاب: مذاکره با آناتول فرانس از نیکلاسگور (Conversations avec Anatole France ou Inquietudcs de L intelligence) و آناتول فرانس با کفش راحتی از ژان ژاک بروسون. و خلاصه‌ای از منتخب مطالب روزنامه‌ها و مجلات فرانسه به مناسبت مرگ آناتول فرانس. تهران: علمی.
  18. گویارد. ام. اف. (1374). ادبیات تطبیقی. ترجمه علی‌اکبر خان‌محمدی. تهران: پاژنگ.
  19. لوته. یاکوب. (1388). مقدمه‌ای بر روایت در ادبیات و سینما. امید نیک‌فرجام. تهران: مینوی خرد.
  20. مینوی. مجتبی. (1340). «از خزاین‌ تر‌کیه». مجله دانشکده ادبیات، ش3، سال هشتم، فروردین1340 صص 11-15.
  21. مکوئیلان. مارتین. (1388). گزیده مقالات روایت. ‌تر‌جمه‌ی فتاح محمدی. چاپ اول. تهران: مینوی خرد.
  22. Prince, Gerald. (2003). Dictionary of Narratology. Nebraska: Lincoln & Londen.
  23. http://www.honarnews.com/vdcf.0d0iw6dxxgiaw.html
  24. http://www.sherane.ir/golestane/
  25. https://genie.ir/quote/biography/Anatole-France