ردّی از دریدا دراشعار انتقادی-زبانی شبستری

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج

چکیده

در مقالۀ حاضر، کوشش گردیده دیدگاه های زبانی دو اندیشمند مشهور یعنی شیخ محمود شبستری و ژاک دریدا به خوانندگان معرفی شود. روش و رویکرد این مقاله، بر اساس دیدگاه دریدا دربارۀ ساختار زدایی است. گرچه در نخستین نگاه ممکن است تطبیق این دو اندیشمند، که در زمان، مکان، و فرهنگ کاملاً متفاوت زیسته اند، کاری غیرقابل تصوّر به نظر برسد، امّا با اشاراتی به اندیشه های زبانی آن ها، این حقیقت آشکار می شود که ای دو متفکّر آن قدر که تصور می شد از هم دور نیستند، بلکه در بعضی از موارد دارای دیدگاه های مشترک و شبیه به هم هستند. در آغاز، برخی از مهمترین اندیشه ها و گفته های شبستری در گلشن راز در رابطه با موضوع زبان تبیین می گردد. سپس با تشریح مفهوم ساختارزدائی دریدا و نقش آن در ایجاد نگرش جدید در مفهوم زبان ، زمینه برای پیوند اندیشه های زبانی وی با شبستری محیا می شود. در طول خوانش مقاله، خواهید دید که چگونه دریدا و شبستری به بعضی از پرسش های زبانی پاسخ داده، و با نقد دیدگاه های زبانی رایج زمان خود، روشی نو ایجاد می کنند.  یکی از مهمترین پرسش ها، اصل بودن گفتار و فرع شدن نوشتار، به عبارت دیگر، شفّافیّت گفتار و عدم شفّافیّت نوشتار برای انتقال معنا می باشد. شبستری و دریدا معتقدند گفتار، همچون نوشتار، از کارایی کافی  برای انتقال معانی و حقایق برخوردار نیست. پرسشی دیگری که مطرح می شود، دربارۀ چگونه به تعویق افتادن معنا در نوشتار است. از نظر دریدا و شبستری، شرایطی در متن در حال رخ دادن است که به موجب آن معنا از یک دال به دال دیگر هدایت شده و در رسیدن به مدلول قطعی در تکاپو باقی می ماند. پرسش آخر، دربارۀ خصوصیّت دو پهلو زبان است که به سبب آن، دو رویکرد عام یا خاصّ موجود در متن، با توجه به تفاوت در مرتبۀ فکری نویسنده و خواننده، زمینه ساز تولید بی حدّ و نصاب معانی می شوند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Trace of Derrida in Shabestari’s linguistic-critical poetry

چکیده [English]

The present article is an attempt to introduce the reader to two great and prominent thinkers, Jacques Derrida (1930-2004) and Mahmud Shabestari (687-720 A. H); and to discuss their viewpoints on the problems concerned with language. What makes the two thinkers closely related is not the age or the place they lived in. It is rather their linguistic thoughts that dissolve all spatial and temporal boundaries in itself and keep these two thinkers, who lived in different ages and countries, closely related. On the one hand, utilizing the neologism “differance”, Derrida criticizes the logic of logocentrism and the process of signification existing in Western philosophy. On the other hand, emphasizing on the epistemology originated from Sufi practices and mysticism; and utilizing mysterious allegorical language, Shabestari abandons the Peripatetic philosophy of univocal language and the worldly rules of the logic dominating his age. The opacity and inadequacy of speech and writing, the means of presenting meaning; and the never-ending suspension and postponement of meaning all provide the junction for these two thinkers’ linguistic thoughts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Writing- Deferring meaning- Generality and Singularity of the Text

مراجع

  1. - فیضی، کریم. راز راز؛ تفسیر دکتر دینانی از «گلشن راز». تهران: انتشارات اطلاعات،1392.
  2. -ایلخانی، محمد. « شیخ محمود شبستری و اندیشه فلسفی». پژوهشنامه علوم انسانی. ش 58 (1387): 18-1
  3. - شبستری، محمود بن عبدالکریم. گلشن راز (باغ دل). به تصحیح، پیشگفتار، و توضیحات حسین محی الدین الهی قمشه ای. چ 7. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1386.
  4. -لاهیجی، شمس الدین محمّد. مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز. به تصحیح، مقدمه، و تعلیقات دکتر محمّد رضا برزگر خالقی و عفّت کرباسی. تهران: خاشع، 1387.
  5. -Attridge, Derek. Introduction. Acts of Literature. By Jacques Derrida. Ed. Derek Attridge. New York: Routledge, 1992. 1-29.
  6. -Bertens, Hans. Literary Theory: The Basics. London and New York: Routledge, 2001.
  7. -Culler, Jonathan. On Deconstruction Theory and Criticiscm after Structuralism. London: Routledge, 1982.
  8. -Derrida, Jacques.“Letter to a Japanese Friend”. Trans. David Wood and Robert Bernasconi, in Derrida and Differance, ed. David Wood and Robert Bernasconi. Evanston, IL: Northwestern Univertsity Press, 1988.
  9. -_____. Of Grammatology. Trans. Gayatri Chakravorty Spivak. Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press, 1997.
  10. -_____. “Some Statements and Truisms about Neologisms, Newisms, Postisms, and Other Small Seismisms”. Trans. Anne Tomiche, in The States of ‘Theory’: History, Art and Critical Discourse, ed. David Carroll. New York: Columbia University Press, 1990.
  11. -_____. Speech and Phenomena and Other Essays on Husserl’s Theory of Signs. Trans. David B. Allison. Evanston: Northwestern University Press, 1973.
  12. -_____. Writing and Difference. Translated, with an Introduction and Additional Notes by Allan Bass. London and New York: Routledge, 2001.
  13. -Dumont, Clayton. “The Analytical and Political Utility of Poststructuralism: Considering Affirmative Action”. The Canadian Journal of Sociology / Cahiers canadiens de sociologie. 23.2/3 (1998): 217-237.
  14. -Lucy, Niall. A Derrida Dictionary. United Kingdom: Blackwell Publishing, 2004.
  15. -Plato. Phaedrus. Translated with an Introduction and Notes by Robin Waterfield. Oxford: University Press, 2002.
  16. -Saussure, Ferdinand de. Course in General Linguistics. Trans. Wade Baskin. ed. Bally and Albert Sechehaye. New York: Philosophical Library, 1959.
  17. -Selden, Raman, and Peter Widdowson. A Reader’s Guide to Contemporary Literary Theory. London: Harvester Wheatsheaf, 1993.
  18. -Zima, Peter V. Deconstruction and Critical Theory. Trans. Rainer Emig. London and New York: Continuum,2002.
نقد زبان و ادبیات خارجی
دوره 10، شماره 14 - شماره پیاپی 14
اردیبهشت 1394
صفحه 247-274

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار